ص:2

آیت الله علی ارومیان (مجموعه حیات نیکان جلد 18)

کد: 1672

نویسنده: معصومه سادات میرغنی

ناظر محتوایی: سعید عباس زاده

تهیه کننده و ناشر: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ویراستار: مجتبی مهدوی

طراح جلد: مسعود نجابتی

نوبت چاپ: اول / 1389

شمارگان: 1200

بها: 9000 ریال

حق چاپ برای ناشر محفوظ است

نشانی: قم، بلوار امین، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما

تلفن: 2919670 _ 0251 دورنگار : 2915510

تهران: خیابان جام جم، ساختمان شهید رهبر، طبقه زیرزمین

تلفن: 22014738 _ 021 نمابر: 22164997

دفتر خراسان: مشهد _ خیابان امام خمینی(ره) _ انتهای باغ ملی _ ساختمان صبا _ طبقه سوم، تلفن: 2215108 – 0511 نمابر: 2215106

info@irc.ir www.irc.ir

شابک: 9-143-514-964-978 / ISBN: 978-964-514-143-9

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

وی در میان می گذاشتند. بسیاری از اهالی مراغه چنان با او صمیمی بودند که گویی از کودکی با وی انس و علاقه داشته اند و اسماعیل برای همه این نعمت ها، خدا را شکر می کرد.

ص:7

حجت الاسلام مدرس و معالم الاصول، منطق، شرح لمعه و مباحث الالفاظ و مشتقات را در محضر آیت الله حاج میرزا حسین هبة اللهی آموخت.

در روزهای فراگیری رسائل و مکاسب بود که وضع مزاجی استاد به هم ریخت و استاد هبة اللهی که دیگر توان ادامه تدریس نداشت، شاگرد را نزد خود فراخواند و گفت: «آقای ارومیان! وضع مرا که می بینید، دیگر نمی توانم تدریس کنم. اگر می توانی، برای تکمیل درس هایت به حوزه علمیه قم برو!» اوایل سال 1330 بود که او به سفارش استادش عمل کرد و راهی قم شد و در مدرسه حجتیه به ادامه تحصیل پرداخت. او قوانین را از آقا شیخ علی اصغر قاری و رسائل و مکاسب را در محضر آیت الله مسلم ملکوتی فرا گرفت.

سه سال بعد در نجف اشرف رحل اقامت افکند و از همان روزهای اول، به عده ای از طلاب ایرانی، پاکستانی، افغانی و تبّتی، رسائل، مکاسب و کفایه را تعلیم می داد و گاهی در مسجد هندی ها و بعضی روزها در مقبره مرحوم میرزای بزرگ، جلساتی برگزار می کرد. در این زمان خودش نیز درس خارج را نزد آیت الله حاج سیدمحمود شاهرودی ادامه می داد.

دیگر استادان او، آیت الله سید ابوالقاسم خویی، آیت الله حاج سید محسن حکیم، شیخ اسحاق (کاشف الغطاء) در نجف، آیت الله بروجردی و میرزا جواد آقا تبریزی در حوزه علمیه قم بودند. وی مدت هفده سال در شهر نجف اشرف زندگی کرد و پس از آمدن امام خمینی(ره) به این شهر، با شور و نشاط فراوان، درس خارج «بیع مکاسب» را از ایشان

ص:8

آموخت. او در همان روزها تصمیم گرفت تا جزوه هایی از درس ها و مطالب استادان خویش را جمع آوری کند.

ص:9

فعالیت های ظلم ستیزی آقای ارومیان در دوره های بعد نیز به گونه دیگر ادامه یافت که نمونه اش، سخنرانی های روشنگرانه او در قبل از انقلاب برای جوانان در مسجد پیر روشنایی مراغه بود. او همواره اعلامیه های امام خمینی و دیگر علمای قم و نجف را برای مردم می خواند و آنان را آگاهی می بخشید. ساواک که متوجه فعالیت های آقای ارومیان شده بود، چندین بار وی را دستگیر کرد و حتی از او تعهد نیز گرفتند تا دیگر هرگز علیه رژیم پهلوی سخنی نگوید. با این حال، حرف او این بود: «اگر وظیفه باشد و امام خمینی امر کند که داخل آتش شوم، من حتماً داخل آتش خواهم شد.» البته فعالیت ها و حرف های دل سوزانه اش بی نتیجه نبود؛ چون بسیاری از مردم با سخنرانی های او شیفته امام خمینی و انقلاب شدند و از جنایت های رژیم شاه آگاه شدند. این تغییر در رفتار مردم سبب شد او ممنوع المنبر شود. با این حال، او ناامید نشد و به راهش تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد.

آقای ارومیان پس از پیروزی انقلاب همچنان با اشتیاق فراوان به فعالیت پرداخت و در تأسیس سپاه پاسداران، جهاد سازندگی، بنیاد مسکن، کمیته امداد امام خمینی، کمیته انقلاب اسلامی، دانشگاه آزاد، همراه دلسوزان جامعه انقلابی ایران بود. او در ساخت سدّ علویان و مسجد موسی بن جعفر(ع) در شهرستان مراغه نیز مشارکت فعالانه ای داشت. ساخت کارخانه فولاد آذربایجان در میانه، گلزار مؤمنین و بازسازی زیارتگاه امام زاده ابراهیم نیز بخشی از تلاش های ایشان بود.

ص:10

امام خمینی که در تمام این سال ها منش و رفتار و فعالیت های آقای ارومیان را مشاهده کرده بود، مسئولیت هایی را به او سپرد. نمایندگی دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی و امامت جمعه شهرستان میانه از جمله فعالیت های ایشان بود. آقای ارومیان پس از رحلت امام خمینی نیز مسئولیت هایی داشته است، مانند: مشاور دفتر مقام معظم رهبری در بخش پاسخ به احکام شرعی، نمایندگی دوره دوم و سوم مجلس خبرگان از استان آذربایجان شرقی و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و مشاور عقیدتی سیاسی ارتش.

ص:11

داد و گفت: «فعلاً کاری انجام ندهید و از شما خواهش می کنم فقط آرام باشید. باید امشب را مهلت بدهید تا کاری کنم که کشتاری صورت نگیرد.» جمعیت به احترام او ساکت شدند. او به دوست پزشک خود تلفن زد و ماجرا را به او گفت. ساعتی بعد فرمانده پادگان، فرمانده ژاندارمری، رئیس شهربانی، فرماندار، دادستان و علمای بانفوذ شهر مراغه همگی در خانه دوست پزشکش جمع شدند. آقای ارومیان هم به آنجا رفت و در آن جمع چنین گفت: «اکنون که می بینید شاه فرار کرده و مردم شروع به پایین آوردن مجسمه او کرده اند؛ راه عاقلانه این است که امشب خودتان این مجسمه را بردارید و در پادگانتان بگذارید که هم خونی ریخته نشود و هم اینکه اگر شاه به کشور برگشت، مجسمه اش نشکسته باشد و برای شما هم مشکلی ایجاد نشود؛ اگر هم شاه برنگشت، دیگر مردم هرگز از شما بیزار نیستند.» پذیرش حرف های آقای ارومیان برای آنها خیلی سخت و سنگین بود و افراد حاضر در جلسه با چند شرط گفته های آقای ارومیان را پذیرفتند: «اگر در جای مجسمه شاه، عکسی از امام خمینی بزنید، کل شهر را به توپ می بندیم.» و شیخ علی ارومیان با آرامش در پاسخ گفت: «من تنها یک پرچم سبز لا اله الا الله و محمد رسول الله به جای آن نصب می کنم.» آنها این حرف را پذیرفتند و دیگر حرفی نزدند.

ساعت یک بعد از نیمه شب بود که از پادگان بیرون آمدند و مجسمه شاه را برداشتند و آقای ارومیان پرچم سبزی را که گفته بود، جای آن مجسمه گذاشت. سه روز بعد مردم کنار پرچم لا اله الا الله

ص:12

عکس های امام خمینی را نصب کردند و در شهر جشنی برپا شد و مردم شیرینی و شکلات پخش کردند. مأموران مانده بودند چه کنند و گیج و درمانده شده بودند و به شدت احساس ضعف می کردند.

ص:13

روز به بعد همه جا این شعار شنیده می شد. حتی روی دیوارها نیز از این شعار پر شده بود.

ص:14

مرده و طلب مدد از او شرکی بزرگ است. اصلاً می دانی که آیه تطهیر درباره اهل بیت نیست!...» آقای ارومیان وقتی حرف های پیرمرد را شنید، با خود گفت: «گویا این پیرمرد می خواهد مرا محک بزند. باید بفهمم او کیست و هدفش از این حرف های باطل چیست.» ارومیان با دقت بیشتری به گفته های پیرمرد گوش داد که باز شنید: «ای جوان! من هم یکی از پیامبران هستم، قدرت خدایی هم دارم و به مقامش رسیده ام! من موعودم و چون در تو لیاقت های بسیاری می بینم، از تو می خواهم که به سویم بیایی و آیین مرا بپذیری.» آقای ارومیان به محض شنیدن این حرف ها، متوجه شد که این شخص رئیس فرقه بهایی هاست. همان است که می گویند با وعده فراوان، مردم را به دینش دعوت می کند. او نگاهی به پیرمرد کرد، سکوت را شکست و آیات نبوت پیامبر اکرم(ص) و امام زمان(عج) را از حفظ خواند و از درستی آیه تطهیر سخن گفت و از حالات ائمه و رفتارهای آن بزرگواران مثال هایی آورد. بیش از دو ساعت با پیرمرد مباحثه کرد.

پیرمرد که در خود احساس ناتوانی کرده بود، آهی کشید و گفت: «تو حیف هستی جوان! با این هوش و درکی که داری، چرا دعوتم را نمی پذیری؟ به وضع خودت نگاه کن! آخر چطور با این سرمایه اندک می خواهی زندگی کنی؟ اگر به من بپیوندی، به تو سرمایه ای عظیم خواهم داد تا برای همیشه در رفاه و آرامش باشی. دختری ثروتمند و زیبا نیز برای همسری تو برمی گزینم و ماشینی با یک راننده در

ص:15

اختیارت می گذارم؛ خانه ای بزرگ نیز به تو می دهم. آیا نمی خواهی سرمایه دار شوی؟ آیا نمی خواهی یک عمر در خوشی زندگی کنی؟» آقای ارومیان نگاهی به در و دیوار مغازه بزازی کوچک پدرش کرد و با آرامش تمام گفت: «اگر سرمایه را خدا بدهد، می خواهم، اما سرمایه ای را که باعث گمراهی ام شود، هرگز قبول نمی کنم!»

پیرمرد دست بردار نبود و باز پافشاری کرد: «پس پیشنهاد دیگری برایت دارم. به تو کتاب می دهم، آنها را بخوان و تدریس کن. چه کاره ای جوان؟ بزازی به تو نمی آید.» او پاسخ داد: «طلبه ام و در حال حاضر تحصیل می کنم.» این بار پیرمرد دستی به موهای سفید سرش کشید و ریش هایش را کمی خاراند و سپس با کلافگی گفت: «دو ساعت وقتم به هدر رفت و افسوس که تیرم به هدف نخورد. من تا به حال با خیلی ها صحبت کرده ام، ولی هیچ کدام آنها مثل تو قوی و محکم نبودند و تسلیمم می شدند. انصافاً که آدم لایق و محکمی هستی. بی شک، آینده خوبی داری.» پیرمرد آهی از ته دل کشید، از روی صندلی بلند شد، سرش را پایین انداخت و عصا زنان از مغازه بیرون رفت. آقای ارومیان به یاد کودکی اش افتاد که هرگاه با پدرش به مجالس دینی می رفت، شعرها را حفظ می کرد و گاه شب تا صبح با خودش این شعرها را می خواند و اشک می ریخت. عشق به اهل بیت(ع) از همان سال ها در وجودش ریشه کرده بود و اکنون لحظه ای از او جدا نمی شد. همین سبب شد تا با تمام توان در شناساندن اسلام به مردم تلاش کند. چشمانش پر از اشک شد و در همان حال به ائمه اطهار(ع) توسل جست و زیر لب ذکر می گفت و دعا می کرد.

ص:16

ص:17

درس خوان بنویسند. چون من قبلاً نوشته های ایشان را در کتاب تنقیح الاصول و کتاب الصوم دیده ام و مناسب می بینم که ایشان درس شما را بنویسند.» چقدر برای آقای ارومیان شیرین بود آن لحظه که امام نگاهش کرد، لبخندی زد و فرمود: «باشد! موفق باشید آقای ارومیان!» اشک شوق در چشمان شیخ علی ارومیان جمع شد و دلش می خواست از شوق پرواز کند. خم شد و دست گرم امام خمینی را در دست گرفت و بوسید.

از فردای همان روز او با شوق فراوان کلام امام را در جلسات درس یادداشت می کرد. او سال ها از درس امام بهره برد تا اینکه رژیم بعث عراق ایرانی های مقیم آنجا را در فشار قرار داد. همسر آقای ارومیان نیز بیمار شده بود و آقای ارومیان نمی خواست از حوزه علمیه نجف و محضر امام خمینی دل بکند. برایش سخت و دردناک بود، ولی چاره ای نداشت؛ باید می رفت و به بیماری همسرش هم رسیدگی می کرد. بنابراین، با ناراحتی نزد امام خمینی رفت و ماجرا را تعریف کرد. حضرت امام با ناراحتی از او پرسید: «آقای ارومیان! اگر وضع نجف به هم بخورد، میل داری کجا باشی؟» آقای ارومیان، عاشقانه به امام خمینی نگریست و پاسخ داد: «حضرت عالی می دانید که من علاقه زیادی به طلبگی دارم؛ قبلاً هم با آیت الله میلانی در مشهد دیدار کرده ام. بنابراین، دوست دارم در حوزه باشم.» امام لبخندی زد و گفت: «تو اگر در قم باشی، استاد خواهی بود، اما اگر به مشهد بروی، باز هم استادی؛ ولی اگر جای دیگری بروی، وضع فرق می کند!»

ص:18

امام خمینی لحظه ای با محبت تمام، آقای ارومیان را نگریست و در سکوت منتظر جواب او ماند. آقای ارومیان گفت: «آقا! مثل اینکه این اما، مفهومی دارد! بفرمایید چه کنم! هرچه شما بفرمایی، همان طور عمل می کنم».

در این لحظه امام خمینی فرمود: «نه به قم بروید و نه به مشهد؛ بلکه در یکی از شهرهای دیگر ایران بمانید و مردم را آگاه کنید.» آقای ارومیان به صورت نورانی و آرام امام خیره شد و آنگاه آرامش عجیبی پیدا کرد و با شوقی بسیار گفت: «آقا! فدایت شوم! اگر شما بفرمایید به آتش برو، می روم.» سخنش که تمام شد، لبخند به لب، جلو رفت و دست امام خمینی را بوسید. امام نیز دهانش را به گوش شیخ علی نزدیک کرد و دعایی در گوشش خواند و سپس فرمود: «آقای ارومیان! بروید و دین خدا را یاری کنید و بدانید که خداوند عالم، یاور کسانی است که در دین استقامت دارند و بدانید که پیروز نیز خواهید شد.» سخنان حضرت امام خمینی آن قدر آقای ارومیان را آرام کرد که سختی رفتن را فراموش کرد.

ص:19

این خبر را به امام خمینی رساندند و امام از آنها خواست که دوباره از آقای ارومیان دعوت کنند. این بار آقای توسلی به او تلفن زد و پافشاری کرد: «حتماً باید بیایید.» آقای ارومیان پاسخ داد: «نه! بَس است. می خواهم کار علمی و عملی هم انجام بدهم.» وقتی آقای توسلی پرسید: «اگر آقا بگوید، چه؟»؛ آقای ارومیان از شوق بسیار گریست و گفت: «من قول داده ام که اگر آقا بگوید در آتش برو، بروم!

از طرف من بگویید آقا! من روی حرف خودم ثابت هستم هرچه شما بفرمایید.» این بود که امامت جمعه را پذیرفت.

ص:20

گفتند: «پس نگذارید تلفن و آدرستان را داشته باشند و شما را بیش از این آزار دهند.» آقای ارومیان لبخندی زد و پاسخ داد: «برادرانم! تلفن ما آزاد است. به هرکس می خواهید، شماره ام را بدهید. باشد، آخرش فحش می دهند. بگذارید دلشان را خالی کنند. ما نماینده هستیم و اشکالی ندارد. من روحانیت را دوست دارم و به همین خاطر این راه را انتخاب کرده ام و پشیمان هم نیستم و اگر سخت ترین مصیبت ها هم برای من پیش بیاید، باز هم هیچ باکی ندارم. الحمدلله باید استقامت کنیم و از خداوند بخواهیم تا مشکلاتمان را حل کند. ان شاءالله خداوند به آنها هم شعور و انصاف بدهد که راضی نباشند در حق برادر مؤمن خود ظلم کنند؛ چون ظلم خیلی سخت است و البته من از مشکلات هیچ وقت نه دل گیر می شوم و نه ناراحت. اینها مرا از تلاش و کارهای خودم بازنمی دارند. این بلاها همه امتحان است و اینها باید برای آدم پیش بیاید تا امتحان شود».

مردم وقتی روی تک تک جمله های آقای ارومیان فکر می کردند، در دل هایشان علاقه به آقای ارومیان بیشتر می شد. چهار سال امام جمعه میانه بود و در تمام این سال ها محبوب قلب های مردم.

ص:21

کتاب خانه با خودتان آورده اید! پس بقیه وسایلتان کجاست؟» آقای ارومیان نگاهش کرد و پاسخ داد: «همه اش همین هاست که می بینید!» سرهنگ پرسید: «خمینی را می شناسید؟» آقای ارومیان گفت: «بله!» سرهنگ دوباره پرسید: «چقدر می شناسیدش؟» آقای ارومیان در پاسخ گفت: «خیلی! از نزدیک ایشان را می شناسم!»

مرد قدبلند، دستی به صورت و چانه اش کشید. ابروهایش را بالا انداخت و گفت: «خیلی عجیب است! وقتی از طلبه هایی که از نجف می آیند، می پرسیم خمینی را می شناسید، به دروغ می گویند نه. اما تو با چه شجاعتی می گویی می شناسمش.» سرهنگ دوباره پرسید: «آشنایی تان چگونه است؟» آقای ارومیان گفت: «رابطه مان استاد و شاگردی است.» در این موقع سرهنگ پرسید: «پس به کلاس هایش هم رفته ای؟ خب! در بین این کتاب هایت چیزی چاپ نجف هم داری؟»

آقای ارومیان از صندوقچه اش دو کتاب بیرون کشید. سرهنگ نام کتاب ها را زیر لب خواند: مطبعه قضا، مطبعه نعمان. سرهنگ کتاب ها را باز کرد و آنها را ورق زد و بعد ابرو بالا انداخت و این بار پرسید: «از ولایت فقیه چه می دانی؟ در این باره هم کتابی داری؟» آقای ارومیان با خون سردی و آرامش گفت: «خیلی چیزها می دانم، کتاب هم دارم، ولی اینجا نیست!» صورت سرهنگ سرخ شد. دستانش لرزید و فریاد کشید: «لابد تو هم ترسویی و دروغ می گویی؟ مگر می شود شاگرد خمینی باشی و کتابی از ولایت فقیه نداشته باشی؟»

ص:22

مأموران با ترس یکدیگر را نگریستند و هر کدامشان فکر کردند الان است که سرهنگ دستور دستگیری این مرد روحانی را می دهد. روحانی لاغر و بلندقد دیگری که در کنار آنها ایستاده بود، با اضطراب نگاهشان کرد. آقای ارومیان به آرامی رو به سرهنگ کرد و گفت: «سر درس هایش بوده ام و تمام آنها را از حفظم. لزومی ندارد که همراهم داشته باشم! ولایت فقیه در سینه من است. شما هم می توانید این کتاب ها را زیر و رو کنید. اگر پیدا کردید، آن وقت مرا دروغ گو بدانید.» سرهنگ دندان هایش را روی هم فشار داد و فریاد زد: «کتاب ها را به کرمانشاه بفرستید و این شیخ را هم به آنجا ببرید. باید این کتاب ها خیلی دقیق بازرسی شوند. ای شیخ! حالا چه می کنی؟ خانواده ات چه می کنند اگر گرفتار شدی؟»

حاجی شیخ زیر لب ذکری فرستاد و این بار آرام تر از قبل پاسخ داد: «خانواده ام به حال خودشانند و من هم به حال خودم. اگر می توانید ولایت فقیه را از سینه من جدا کنید، این کار را انجام دهید. من این طوری هستم که می بینید. ولایت فقیه در جان من است. شما به وظیفه خود عمل کنید و من هم به وظیفه خودم عمل می کنم».

در این هنگام سربازان شروع به پچ پچ کردند:

«این مرد کیست که جواب همه سؤال های سرهنگ را با شجاعت تمام می دهد».

«او هیچ پروایی ندارد و از تهدید و زندان و تبعید نمی ترسد».

«حتی مرگ هم نمی تواند او را از راهش بازگرداند».

ص:23

«ما که تا به حال سرهنگ را این طور ندیده بودیم. نگاهش کنید، درمانده شده و نمی داند با این روحانی چه کار کند!»

سرهنگ که از سر و صورتش عرق می ریخت، نگاهی به روحانی قدبلند کنار دستش کرد و خیلی آرام از او پرسید: «حاج آقا! این مرد چگونه آدمی است؟ با او چه کار کنیم؟»

روحانی قدبلند دستی به ریش خود کشید و گفت: «من تا به حال چنین آدم صریح اللهجه ای بین این همه علما و طلابی که از نجف می آیند، ندیده ام. او جز حرف راست، چیز دیگری نمی گوید. می بینید که تنها همین کتاب ها همراه اوست و به راستی که «ولایت فقیه» را از سینه اش نمی توان بیرون آورد!»

سرهنگ لحظه ای سکوت کرد و به فکر فرو رفت و سپس به کارگر مأموریت داد تا کارتن سنگین کتاب های شیخ را بلند کنند و جلویش بگذارند. سرهنگ خم شد و کتاب های داخل کارتن را زیر و رو کرد. صوم و استصحاب را دید. برداشت و آنها را ورق زد. آقای ارومیان لبخندی زد و گفت: «همه شان چاپ نجف است، همان طور که گفتم!» سرهنگ کتاب ها را در کارتن گذاشت. نفس عمیقی کشید و به کارگرها گفت: «کارتن را ببندید و آن را ببرید.» و اشاره کرد به اتوبوسی که آن طرف گمرک ایستاده بود و اضافه کرد: «هرچه این مرد روحانی دارد، ببرید و بالای سقف آن ماشین بگذارید.» آقای ارومیان پرسید: «حالا مرا به کرمانشاه می برید؟» سرهنگ به نقطه ای خیره شد و گفت: «نه! دیگر با شما کاری نداریم. ما تو را شناختیم! شما مرد راست گویی هستی. بفرمایید و در اتوبوس سوار شوید».

ص:24

سربازان دهانشان از تعجب باز مانده بود. کارگرها فلاسک آب سرد آقای ارومیان را نیز پر کردند و به دستش دادند. سرهنگ خودش حق الزحمه کارگرها را داد و سپس رو به شیخ علی گفت: «التماس دعا آشیخ، در امان خدا».

سرهنگ نفس عمیقی کشید و دستش را تکان داد و با نگاهش شیخ علی ارومیان را بدرقه کرد. همه حاضران فهمیده بودند که این مرد روحانی، دل سرهنگ را بدجوری لرزانده است.

ص:25

سوز و ناله جوشن کبیر را خواند و هرکس در حال و هوای خودش گریست و ناله کرد و دست به دعا برداشت.

شب بیست وسوم بود که چند نفر از گریه فراوان بیهوش شدند. نماز باران هم خوانده شد ولی هنوز باران نیامده بود و مردم خیلی نگران بودند. دعا که تمام شد، آقای ارومیان در دل گفت: «خدایا، ما را شرمنده نکن. این اطراف همه سنّی اند و شیعیان خیلی کم هستند. از دین خودت حمایت کن و بر ما منّت بگذار. اگر ما گناه کاریم، از گناهان ما بگذر که البته ما به عفو و رحمت تو سخت محتاجیم. ای خدای بزرگ! این روستا را از باران سیراب گردان، به حق محمد و آل محمد(ص).» بعد صلوات فرستاد. گریه ها و مناجات ها که تمام شد، مردم به خانه هایشان رفتند.

نزدیک ظهر بود که جوانی نزد حاج شیخ آمد و پرسید: «حاج آقا ارومیان! ما این همه دعا کردیم و این سه شب را احیا گرفتیم، اما پس کو باران؟ چرا نمی بارد؟» حاج شیخ نگاهی به آسمان کرد و در پاسخ جوان گفت: «هرگز ناامید نشو! حتماً باران می بارد. یقین داشته باش پسرم و بر خدا توکل کن!» جوان خداحافظی کرد و رفت. باز هم آقای ارومیان دستانش را بلند کرد و زمزمه کرد: «الهی العفو! العفو! العفو! العفو! ...» تسبیح در دستانش می چرخید و اشک می ریخت. لحظاتی بعد صدای رعد و برق ابرها، تمام منطقه را پر کرد. نم نم باران بر زمین های ترک خورده بارید و شدت گرفت. گندم زارها سیراب شدند و رودخانه به راه افتاد و شادی و نشاط سراپای اهالی را فرا گرفت.

ص:26

بسیاری از اهل سنّت آن حوالی که بیشتر از شیعیان هم بودند، اعتقاد پیدا کردند و ماه محرّم که فرارسید، همه جا مراسم عزاداری برپا بود و نذری دادند. آقای ارومیان همیشه رو به اهل سنّت می گفت: «ما با هم برادریم و اختلافی نداریم.» بیشتر سنّی های منطقه برای پرسیدن سؤال هایشان نزد او می آمدند و اعتقاد داشتند که فقط و فقط شیخ علی ارومیان است که می تواند پاسخ درست را به آنها بدهد. خود سنّی ها هم می گفتند: «ما هم با شما برادریم، و مرید شما هستیم شیخ».

وقتی آقای ارومیان برای سخنرانی و نماز به مسجد می آمد، خیلی ها اطرافش را می گرفتند که به او سوء قصد نشود و مراقب او بودند.

آن روزها یکی از بزرگان اهل سنت که دکترای حقوق هم داشت، از این رابطه خوب آقای ارومیان با اهالی، احساس خطر کرده و گفته بود اگر این شیخ علی چند سال دیگر به این منطقه تردّد کند، بیشتر جوان های استان کرکوک به مذهب تشیع گرایش پیدا می کنند.

ص:27

خود باقی بودند. شخصی به نام اسماعیل بود که نه نماز می خواند و نه روزه می گرفت و هیچ یک از اطرافیانش نتوانستند او را نمازخوان کنند. اسماعیل می گفت: «من دست بر زمین نمی گذارم، خم نمی شوم و سجده نمی کنم. من این طور نماز خواندن را دوست ندارم من نمی خواهم خود را زمین بزنم و به دست و پا بیفتم و هرگز نه مثل شما نماز می خوانم و نه روزه می گیرم».

یکی از روزهای ماه مبارک رمضان بود که اسماعیل کنار آقای ارومیان که تازه نمازش را تمام کرده بود، نشست و به سیگار نیمه سوخته اش پکی زد و دود آن را به طرف صورت آقای ارومیان فوت کرد و در دل گفت: «الان است که روزه اش باطل شود و از عصبانیت بر سرم فریاد بکشد و فحشی بدهد آن وقت قیافه اش خیلی دیدنی می شود.» دود سیگار که به آقای ارومیان خورد او دستش را جلوی دهانش گرفت و سکوت کرد و زیر لب ذکری گفت. اسماعیل چند بار دیگر دود سیگارش را به صورت او فوت کرد، ولی باز هم حاجی شیخ هیچ واکنشی نشان نداد. اسماعیل درمانده، با صورت سرخ شده و عرق کرده از جا بلند شد و از مسجد بیرون رفت، در همین زمان صدای سرفه های آقای ارومیان در مسجد پیچید.

روزها پشت سر هم می آمدند و اسماعیل هر بار که حاج شیخ را می دید، به او و نماز و روزه ناسزا می گفت، تا اینکه بزرگ خانواده اش فوت کرد. جنازه را نزد آقای ارومیان آوردند. ایشان پذیرفت و با آرامش تمام برای خواندن نماز میت رو به قبله ایستاد. اسماعیل سر

ص:28

به زیر انداخت و پشت سر شیخ به نماز ایستاد. آن روز همه با تعجب دیدند که اسماعیل برای اولین بار نماز خواند و سپس اشک ریخت و زیارت حضرت علی(ع) را با جمعیت زمزمه کرد: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین السلام علیک یا حبیب الله السلام علیک یا صفوة الله السلام علیک یا ولی الله السلام علیک یا حجةالله السلام علیک یا امام الهُدی... .» شانه های اسماعیل از هق هق گریه می لرزید و بالا و پایین می رفت. مراسم که تمام شد، مردم یکی یکی به او تسلیت گفتند و از مسجد بیرون رفتند. بعد از مراسم، حاج صادق، از دوستان اسماعیل پیش او نشست و گفت: «تسلیت می گویم برادر! غمش را نخور که او از این دنیا رفت، ولی تو که هستی سعی کن کار نیک انجام دهی و باید این کار را بکنی و من خیلی خوش حالم که امروز بالاخره اولین نمازت را خواندی. دیدی که بالاخره حاج شیخ حریف تو هم شد. همه لذتش هم به این است که دست هایت را به سوی آسمان بلند کنی. اسماعیل، باید از این به بعد همه نمازهایت را مرتب و سر وقت بخوانی و روزه هایت را هم بگیری».

اسماعیل سر به زیر انداخت، سکوت کرد و به رفتارش با آقای ارومیان فکر کرد و البته اسماعیل خیلی هم شرمنده بود و می گفت: من از صبر و حوصله این شیخ حیران ماندم. او بعد از آن روز قدر آقای ارومیان را می دانست و از عمرش درست استفاده می کرد.

ص:29

ص:30

مهدی باهوش تر از بقیه برادرانش بود و هنوز پنج شش سال داشت که به سخنرانی های پدرش در مسجد خوب گوش می داد و آنها را حفظ می کرد و در خانه برای همه تعریف می کرد. آن روز آقای ارومیان با همه عشق و شور پدرانه اش، مثل حضرت ابراهیم(ع) می خواست همراه با فرزندانش به قربانگاه برود و آن روز اسماعیل هایش با شوق همراهش می آمدند تا بگویند که «خداوندا! در راه تو با جان و دل آمده ایم.» رضا، مهدی، هادی و محمد سخت مشتاق شهادت بودند و پدر، شیفته تر از آنها بود و دلش بیشتر از چهار پسرش می تپید. روزها، هفته ها و ماه ها می گذشت و این پنج تن یعنی آقای ارومیان و چهار پسرش با تمام توان خود در جبهه فعالیت می کردند تا اینکه سرانجام در حمله خیبر در جزایر مجنون، یک فرزندش و در عملیات والفجر هشت در شهر فاو، فرزند دیگرش به آرزوی خود رسیدند. یکی دیگر از پسرهایش مجروح شد، ولی پسر چهارم آیت الله ارومیان در منطقه حاج عمران عراق مفقودالاثر شد. پسرهای آقای ارومیان همه عاشق گم نامی بودند.

رضا که به آچار فرانسه لشکر محمد رسول الله معروف بود با شهید باکری دوستی و صمیمیتی فراوان داشت و می گفت: «ما نمی خواهیم کسی ببیند خدمت می کنیم. ما برای خدا خدمت می کنیم و سرباز امام زمان(عج) هستیم.» او هرگز نخواست در جبهه جلو دوربین دیده شود و پدر این صحنه ها را به یاد می آورد. آقای ارومیان از شهادت پسرانش خوش حال بود و خود نیز در دل می گفت: «والله آرزو دارم که شهید

ص:31

بشوم. نمی خواهم با مرگ های بد، پوسیده و در تخت خواب افتاده روبه رو شوم. کاش شهید شوم! دوست دارم راهی باشد که ادای وظیفه کنم و به شهادت برسم.» آقای ارومیان از اسماعیل هایش التماس دعا داشت و با آنها حرف ها زد و درددل ها کرد.

ص:32

نمی کند. عده ای از شاگردها اعتراض می کنند و می گویند: وقت گذشته است، بهتر است شروع کنید دیگر! اما افلاطون می گوید: نه! هنوز عقل حاضر نشده. بعد از مدتی ارسطو وارد کلاس می شود و می نشیند. افلاطون نفس عمیقی می کشد و لبخندزنان می گوید: اکنون عقل حاضر شد».

استاد آیت الله ملکوتی بارها مشاهده کرده بود که آقای شیخ علی ارومیان غیر از مباحث اصلی کتاب، به مباحث فرعی خارج از کتاب ها و بحث ها نیز اشراف دارد. در این هنگام استاد نگاه پرمحبتی به شاگرد پرتلاشش، آقای ارومیان کرد. شاگرد سر به زیر انداخت و احساس کرد هنوز لیاقت محبت ها و حرف های استاد و مانند ارسطو بودن را ندارد و دانه های عرق بر پیشانی اش نشست.

ص:33

پریشان و روح و روان زخمی خود بود و همواره دعا می کرد و ذکر می گفت. «خدایا! کسی را برسان که جای امام خالی نشود. خودت کسی را برسان که بتواند جایگاه این مرد بزرگ را پر کند».

او وقتی خبر انتخاب آیت الله خامنه ای را به رهبری شنید، روحش آرام شد. او هرگاه به چهره رهبر عزیز نگاه می کرد، چشمان پرجذبه امام خمینی(ره)، و چهره مهربان، لبخندها و نگاه های پرمهر و دل سوزانه ایشان به یادش می آمد و با شنیدن کلام رهبر عزیز آیت الله خامنه ای، سخنان پرامید و زیبای حضرت امام خمینی(ره) در ذهنش مرور می شد.

ص:34

سنگک بخرد. او به نانوایی رفت و نان ها را که گرفت، به طرف خانه طلبه جوان حرکت کرد. هرچه در زد، کسی در را باز نکرد. مرد خجالت می کشید در را باز کند و نان ها را از او بگیرد. به اطراف خانه نگاه کرد، چند قدمی برداشت، تکه نخی از کنار پنجره اتاق خانه آویزان بود. او با دقت نان ها را به گوشه پنجره اتاق آویزان کرد. این بار به شیشه پنجره زد و سپس با عجله از خانه طلبه فقیر دور شد. بوی نان تازه از گوشه پنجره به داخل خانه آمده بود. طلبه جوان به آرامی پنجره را باز کرد و چشمش که به نان های سنگک افتاد، اشکش جاری شد. احساس کرد خداوند به او توجه کرده که کسی را به سراغش فرستاده است. نان ها را برداشت و به کوچه سرک کشید، ولی کوچه خلوتِ خلوت بود و تنها صدای باد بود که به گوش می رسید. این رفتار آیت الله ارومیان باعث شد، طلبه جوان دوباره به خدا توکل کند و زندگی اش را سامان دهد.

ص:35

مسافرها وسایلشان را برداشتند و از اتوبوس پیاده شدند. آیت الله ارومیان هم به همراه دوستش پیاده شد و دنبال جایی گشتند. برف همه جا را سفیدپوش کرده و مردم را به خانه هایشان کشانده بود. او و دوستش به دنبال قهوه خانه یا سرپناهی بودند، ولی هیچ قهوه خانه ای باز نبود، آیت الله ارومیان که خسته شده بود، سر به سوی آسمان بلند کرد، دانه های درشت برف بر صورت و ریش هایش نشست، زیر لب گفت: «خدایا کمکمان کن! ما زوّار امام رضا(ع) هستیم و به شوق زیارتش آمده ایم. درمانده مان نگذار.» دوستش نیز زیر لب چیزی گفت و صلوات فرستاد. آیت الله ارومیان دست بر سینه اش گذاشت، خم شد و گفت: «السلام علیک یا علی بن موسی الرضا(ع)! یا امام غریب! ما در این راه و بیابان غریبیم و به عشق تو راهی شدیم. خودت عنایتی بنما!»

هنوز لحظه ای بیش نگذشته بود و چند قدم بیشتر راه نرفته بودند که مشاهده کردند در مسافرخانه ای باز است. خوش حال شدند و داخل مسافرخانه رفتند و سلام کردند. مردی که از پله های مسافرخانه پایین می آمد، جواب سلام آنها را داد و با عجله گفت: «آقا داخل نیایید! دیگر جا نداریم. تمام اتاق ها پر است. حتی در راهروها هم خوابیده اند. شرمنده ام، جای خالی نداریم!»

آیت الله ارومیان راهرو را نگریست. چندین مرد خودشان را جمع کرده و خوابیده بودند. خواست اصرار کند و بگوید: «فقط همین امشب»، ولی صاحب مسافرخانه در چشم های او خیره شد و گفت: «خواهش می کنم اصرار نفرمایید. اگر جایی بود که از شما دریغ

ص:36

نمی کردم.» سوز سردی از زیر در به درون می آمد. آیت الله ارومیان گفت: «ما زائر امام رضا(ع) هستیم و درمانده ایم! اگر می شود برای ما کاری بکنید».

صاحب مسافرخانه، اسم زائر امام رضا(ع) را که شنید، حسّ عجیبی پیدا کرد، گفت: «دنبالم بیایید!» و از مسافرخانه بیرون آمد. آنها از خیابان گذشتند و از لابه لای ماشین های پارک شده، به آرامی رد شدند تا به در بزرگی رسیدند و داخل شدند. خرابه ای بود که همه گوشه و کنارش پر از خاک و آجر و کلوخ بود. آیت الله ارومیان عبایش را روی سر کشید. بخار دهانش در هوا پخش شد و رو به مرد پرسید: «آقا! ما را کجا می بری؟» و فکر کرد: «نکند دار و ندارمان را از ما بگیرند و آواره مان کنند.» مرد با خون سردی پاسخ داد: «نترس حاج آقا! همراه من بیایید!»

مقداری دیگر که رفتند، به خانه ای رسیدند که روشنایی اش در تاریکی شب از دور می درخشید. به در خانه که رسیدند، مرد در زد و گفت: «محمد! در را باز کن!» مردی خواب آلود، در را باز کرد و پرسید: «چیه این موقع شب؟ جا نداریم!»

صاحب مسافرخانه رو به محمد گفت: «اینها زائران امام رضا(ع) هستند که در برف گرفتار شده اند. اینها مهمان من هستند.» محمد آنها را داخل حیاطی برد که پر از تخت بود و روی دیوارها نیز حصیر چسبانده بودند. محمد آیت الله ارومیان و دوستش را به اتاقی برد و برایشان حصیر پهن کرد و از آنها به خوبی پذیرایی کرد.

ص:37

ص:38

ص:39

ص:40

عکس

عکس

عکس

ص:41

عکس

عکس

عکس

ص:42

عکس

عکس

عکس

ص:43

عکس

عکس

عکس

ص:44

عکس

عکس

عکس

ص:45

عکس

ص:46

عکس

عکس

ص:47

بانک اطلاعات اندیشمندان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما در رابطه با آیت الله علی ارومیان علاوه بر چاپ نوشته حاضر، 900 دقیقه راش، دویست قطعه عکس و همین طور اطلاعات مکتوب از این شخصیت را در آرشیو خود دارد. علاقمندان می توانند برای دریافت اطلاعات یا ارائه اطلاعات در این خصوص با شماره 2933830 _ 0251 تماس حاصل نمایند.

آدرس سایت و پست الکترونیکی:

www.irc.ir_ Email: farzanegan@irc.ir